ममीच्या पोटात सापडला सुरक्षित भ्रूण, सर्वात प्राचीन गर्भवती महिलेचा शोध

Egyptian mummy fetus, 26 जानेवारी 2022: 2000 वर्ष जुन्या ममीच्या पोटात अत्यंत सुरक्षित भ्रूण सापडलाय. हा रंजक शोध त्या ममीचा आहे ज्याला इजिप्तची पहिली ज्ञात गर्भवती ममी म्हटलं जात आहे. या ममीला मिस्ट्रियस लेडी असंही नाव देण्यात आलंय. तिच्या गर्भाची तपासणी करण्यासाठी ममीचं सीटी स्कॅन करण्यात आलं. हे पाहून शास्त्रज्ञ आणि पुरातत्वशास्त्रज्ञ आश्चर्यचकित झाले. (फोटो: वॉर्सा ममी प्रकल्प)

पोलिश अकादमी ऑफ सायन्सेस आणि या शोधाचे प्रमुख संशोधक डॉ. वोजिएज एसमंड यांनी सांगितलं की, आम्हाला आजपर्यंत कोणतीही गर्भवती ममी सापडलेली नाही. ना इजिप्तमधून, ना जगातील इतर कोणत्याही प्रदेशातून. विज्ञान जगतात अशी ही पहिलीच घटना आहे. त्यामुळं प्राचीन इतिहास समजून घेण्याची पुरेपूर संधी मिळंल.

सीटी स्कॅनमध्ये या गर्भवती महिलेच्या मृत्यूच्या वेळी तिच्या पोटात गर्भ वाढत असल्याचं समोर आलं. जी सुमारे 2000 वर्षांपूर्वी ममी बनवण्यात आली होती. हा गर्भ पूर्णपणे सुरक्षित आहे. हजारो वर्षांनंतरही. हा अभ्यास नुकताच जर्नल ऑफ आर्कियोलॉजिकल सायन्समध्ये प्रकाशित झालाय. ज्यामध्ये हे भ्रूण इतकी वर्षे आईच्या पोटात कसं सुरक्षित राहिलं हे सांगितलं आहे. जसं की एक बॉग बॉडीज आहे.

बॉग बॉडीजला मानवी शव म्हणतात, जे नैसर्गिकरित्या ममी बनतात. त्यांच्या ममीफिकेशनची प्रक्रिया अत्यंत अम्लीय आणि कमी ऑक्सिजन वातावरणात होते. त्याला पीट बॉग म्हणतात. या ममीच्या पोटातही अशीच प्रक्रिया झाली असावी, असं दिसतं. किंवा अशा प्रक्रियेच्या अंतर्गत, प्राचीन इजिप्तमध्ये लोकांना ममी केलं गेलं असंल.

सहसा, जेव्हा एखादी व्यक्ती मरते तेव्हा त्याच्या रक्तातील pH ची पातळी कमी होऊ लागते. शरीर हळूहळू आम्लयुक्त होऊ लागतं. शरीरात अमोनिया आणि फॉर्मिक अॅसिडची पातळी वाढू लागते. कारण, गर्भाच्या आत भ्रूण बंदिस्त होते. तेथे ऑक्सिजनचे प्रमाण कमी होतं, जसं पीट बोग्समध्ये होतं. त्यामुळं हा भ्रूण इतकी वर्षे ममीच्या शरीरात सुरक्षित राहिला.

वॉरसॉ ममी प्रोजेक्टने आपल्या ब्लॉग पोस्टमध्ये म्हटलं आहे की हा गर्भ पूर्णपणे अस्पर्श राहिला आहे. जसं लोणचं अनेक वर्षे सुरक्षित राहतं. ही तुलना योग्य नाही पण यापेक्षा चांगलं उदाहरण असू शकत नाही. हे तुम्हाला सुरक्षित राहण्याची कल्पना देईल. बॉग बॉडीज च्या शरीराप्रमाणं, गर्भाचे बाह्य स्तर देखील पूर्णपणे संरक्षित होते. मात्र गर्भाची हाडं पूर्णपणे गायब होती. अशा अति अम्लीय वातावरणामुळे हे घडलं असावं.

सीटी स्कॅनमध्ये गर्भाच्या आत कोणत्याही हाडांची निर्मिती किंवा अस्तित्वाचा कोणताही पुरावा आढळला नाही. त्याचं एक्स-रेही झालं. इतरही अनेक पद्धती तपासल्या पण गर्भाच्या आत एकही हाड सापडले नाही. सहसा, संशोधकांना सीटी स्कॅन किंवा एक्स-रे करताना हाडं सापडतात. कारण त्यातून शरीराची रचना कळते.

डॉ. वोजसीज एसमंड म्हणाले की आमच्याकडं संशोधनासाठी अतिशय उच्च क्षमतेचे स्कॅनर आहेत. त्यामुळं आमच्या संशोधनात असं आढळून आलं की गर्भाची हाडे नीट जगत नाहीत. या गर्भवती महिलेच्या मृत्यूनंतर तिचं शवविच्छेदन केले जात असताना हा प्रकार घडला असावा. किंवा ती मम्मी झाल्यानंतर काही दिवसांनी. त्यामुळं हाडं वितळली. पण शरीराचा आकार तसाच राहिला.

या शोधातून काही नवीन आयाम सापडले आहेत, असे डॉ. वोजसीज एसमंड यांनी सांगितलं. म्हणजेच जुन्या तंत्रानं भ्रूण तपासता येत नाहीत. अशी आशा आहे की इजिप्तमध्ये आणखी ममी असू शकतात, ज्यांच्या आत भ्रूण आहेत. किंवा जगातील इतर कोणत्याही संग्रहालयात उपस्थित असलेल्या गर्भवती महिलेच्या ममीच्या बाबतीत असेच असावं. न जन्मलेलं मूलही त्यांच्या पोटात असण्याची शक्यता असते. ते तपासावं लागंल.

डॉ.एसमंड म्हणाले की, आम्हाला जगभरातून विद्वानांचे फोन येत आहेत. ईमेल येत आहेत. जे लोक दावा करत आहेत की त्यांना सापडलेली ममी मरताना गरोदर होती. त्यामुळं त्यांच्या पोटातही आपल्याला सुरक्षित भ्रूण मिळू शकेल. आमच्याकडं आलेल्या सर्व ऑफर आम्ही एक एक करून तपासू. असं प्रकरण इतर कोठेही समोर आल्यास त्याची माहिती संपूर्ण जगाला देऊ.

पण यावेळी जगात एकच ममी आहे जी मरत असताना गरोदर होती. तिच्या पोटात मूल होतं. जे अजूनही तिच्या गर्भधारणेच्या आकारात सुरक्षित आहे. आता प्रश्न असा आहे की ममीच्या शरीरात गर्भ का सोडला गेला, तर त्याचे उर्वरित अवयव काढून टाकण्यात आले. कारण त्या काळात ही अत्यंत दुर्मिळ प्रक्रिया असावी. याबाबत प्राचीन इजिप्तच्या इतिहासाचा शोध घ्यावा लागंल.

न्यूज अनकट प्रतिनिधी: ईश्वर वाघमारे