अमेरिकेचा भारताला इशारा – रशियाशी मैत्री वाढवली तर भोगावे लागतील त्याचे परिणाम

नवी दिल्ली, ८ एप्रिल २०२२ : भारताने रशियाबाबत घेतलेल्या भूमिकेमुळे अमेरिका प्रचंड निराश झाली आहे. वारंवार दबाव आणूनही भारताने रशियाबाबत तटस्थ भूमिका न बदलल्याने आता अमेरिका धोक्यात आली आहे. भारताने रशियाशी युती केली तर त्याची मोठी किंमत चुकवावी लागेल, असे अमेरिकेचे म्हणणे आहे.

ब्लूमबर्गच्या अहवालानुसार, राष्ट्राध्यक्ष जो बायडेन ( व्हाईट हाऊस नॅशनल इकॉनॉमिक कौन्सिलचे संचालक ) यांचे सर्वोच्च आर्थिक सल्लागार ब्रायन डीझ यांनी म्हटले आहे की, अमेरिकन प्रशासनाने भारताला रशियाशी संबंध न ठेवण्याचा इशारा दिला आहे. ते म्हणाले की युक्रेन-रशिया युद्धावर भारताच्या काही प्रतिक्रियांमुळे अमेरिका निराश आहे.

ख्रिश्चन सायन्स मॉनिटर या आंतरराष्ट्रीय वृत्त वेबसाइटने बुधवारी आयोजित केलेल्या एका कार्यक्रमात त्यांनी पत्रकारांना सांगितले की, “युद्धाच्या संदर्भात असे अनेक प्रसंग आले आहेत जिथे चीन आणि भारत या दोन्ही देशांच्या निर्णयांमुळे आम्ही निराश झालो आहोत.”

ते म्हणाले की, अमेरिकेने भारताला सांगितले आहे की जर भारताने रशियासोबतची सामरिक भागीदारी आणखी वाढवली तर त्याचे दीर्घकालीन परिणाम भारताला भोगावे लागतील.

युक्रेनवरील रशियाच्या आक्रमणाबाबत, जिथे अमेरिका, युरोपीय देश, ऑस्ट्रेलिया आणि जपान यांनी रशियावर कठोर आर्थिक निर्बंध लादले आहेत. त्याचवेळी भारताने रशियन हल्ल्यावर टीकाही केलेली नाही. संयुक्त राष्ट्रांमध्ये रशियन हल्ल्याचा निषेध करणाऱ्या ठरावांवर मतदान करण्यापासूनही भारताने स्वतःला दूर ठेवले आहे.

हिंसाचार ताबडतोब संपला पाहिजे आणि दोन्ही बाजूंनी राजनैतिक मार्गाने मतभेद सोडवले पाहिजेत, असे भारताने सातत्याने सांगितले आहे. भारतानेही युक्रेनला मानवतावादी मदत पाठवली आहे. त्याचवेळी रशिया भारताला सवलतीच्या दरात इंधन तेल देऊ करत आहे, ते घेण्यास भारत तयार आहे. भारतानेही पूर्वीप्रमाणेच रशियाकडून तेल आयात करणे सुरू ठेवले आहे.

रशियावर भारत आणि अमेरिकेचा वेगळा दृष्टिकोन

गेल्या काही दशकांमध्ये भारत आणि अमेरिका खूप जवळ आले आहेत आणि दोन्ही देशांमधील सामरिक संबंधही बऱ्यापैकी दृढ झाले आहेत. चीनच्या आक्रमकतेविरोधात अमेरिकेने भारताची साथ दाखवली आहे आणि अनेकदा भारताच्या बाजूने विधाने केली आहेत.

चीनच्या प्रभावाचा मुकाबला करण्यासाठी भारतालाही अमेरिकेच्या पाठिंब्याची गरज आहे, परंतु रशिया-युक्रेन युद्धात भारताच्या न्याय्य आणि स्वतंत्र भूमिकेमुळे अमेरिका भारतावर प्रचंड नाराज झाली आहे. अमेरिकेने भारताशी प्रत्येक स्तरावर चर्चा करून आपली भूमिका बदलण्याचा प्रयत्न केला आहे. अनेक अमेरिकन अधिकारीही भारतात आले आहेत पण या सगळ्याचा आजवर काहीही उपयोग झालेला नाही.

गेल्या आठवड्यात अमेरिकेचे उपराष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागार दलीप सिंग यांनीही भारताला भेट दिली होती. भारत भेटीदरम्यान दुलीप यांनी भारताने रशियाशी संबंध न ठेवण्याचे आवाहनही केले होते.

त्यांच्या भेटीबाबत व्हाईट हाऊसचे प्रेस सेक्रेटरी जेन साकी यांनी अलीकडेच सांगितले की, ‘आपल्या भेटीदरम्यान दुलीप यांनी आपल्या भारतीय समकक्षांना हे स्पष्ट केले की रशियन ऊर्जा आणि इतर वस्तूंची आयात वाढवणे भारताच्या हिताचे नाही.

अमेरिकेकडून येणाऱ्या या टिप्पण्यांवर भारताच्या परराष्ट्र मंत्रालयाने कोणतीही प्रतिक्रिया दिलेली नाही.

अमेरिकेच्या एका अधिकाऱ्याने बुधवारी नाव न सांगण्याच्या अटीवर पत्रकारांशी रशियाविरुद्धच्या नवीन निर्बंधांवर चर्चा केली. ते म्हणाले की अमेरिका आणि उर्वरित जी-७ देश भारतासोबत आपले सहकार्य चालू ठेवतील आणि त्यासाठी शक्य तितके प्रयत्न करत राहतील. अधिकारी म्हणाले, भारत आणि अमेरिका हे अन्नसुरक्षा आणि जागतिक उर्जेचे मोठे मित्र आहेत.

इथे भारताने रशियासोबतचे संबंध अधिक घट्ट करू नयेत आणि तेल आणि संरक्षण शस्त्रांवरील आपले अवलंबित्व संपवू नये, असे अमेरिका म्हणत आहे. त्या बदल्यात तो भारताला शस्त्रे आणि तेल देईल. मात्र भारताचे पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी अमेरिकेच्या या प्रस्तावाला विरोध केला आहे. पाकिस्तान आणि चीनचा मुकाबला करण्यासाठी भारताला रशियन शस्त्रास्त्रांची गरज आहे आणि जे देश शस्त्रास्त्रे मागत आहेत ते खूप महाग पडत आहेत, यावर त्यांनी भर दिला आहे.

न्यूज अनकट प्रतिनिधी: ईश्वर वाघमारे