हूडा, पवार, बघेल, गहलोत आणि आता सोरेन! भाजपला सर्वत्र मात

कॉंग्रेस मुक्त भारत अशी घोषणा देणारी भारतीय जनता पार्टी (भाजपा) देखील निवडणुकीच्या राजकारणातील या अजेंड्यात यशस्वी झाली आहे. २०१४ नंतर २०१९ च्या लोकसभा निवडणुकीत नरेंद्र मोदी यांच्या नेतृत्वात अनेक दशकांपासून देशावर राज्य करणाऱ्या कॉंग्रेसला पराभूत करून भाजपाने एक इतिहास रचला. तथापि, राज्य विधानसभा निवडणुकीत भाजपाचा प्रभाव कमी होताना दिसत आहे आणि भाजपाच्या असहायतेमुळे इथल्या प्रांतीय सत्ताधाऱ्यांना पछाडले गेले आहे. गेल्या वर्षभरात झालेल्या विधानसभा निवडणुकीत त्याचे चित्र दिसून आले आहे. राजस्थानमधील अशोक गहलोत, छत्तीसगडमधील भूपेशसिंग बघेल आणि हरियाणामधील भूपिंदरसिंग हुड्डा यांनी कॉंग्रेसकडून भाजपला सर्वात मोठे आव्हान उभे केले आहे. झारखंडमध्ये आता कॉंग्रेसच्या पाठिंब्याने झारखंड मुक्ती मोर्चाचे हेमंत सोरेन भाजपासाठी सर्वात मोठा अडथळा ठरला आहे.

राजस्थान आणि छत्तीसगडमधील विधानसभा निवडणुकांचे निकाल डिसेंबर २०१८ मध्ये आले होते. राजस्थानमध्ये कॉंग्रेसने अशोक गहलोत यांना पुढे ठेवून निवडणूक लढविली होती. मात्र प्रदेश कॉंग्रेसचे अध्यक्ष सचिन पायलटमुळे कॉंग्रेसने गेहलोत यांचे नाव मुख्यमंत्रीपदासाठी जाहीर केले नाही. पण गेहलोतच्या अनुभवासमोर आणि सचिन पायलट यांची युवाशक्ती समोर ना मोदी-शहा यांची सूत्रे प्रभावी ठरली ना वसुंधरा राजे. राजस्थानमध्ये सत्ता परिवर्तन झाले आणि अशोक गहलोत मुख्यमंत्री झाले.

छत्तीगड ची कमान भूपेश बघेल यांच्या हाती

२००० मध्ये छत्तीसगडच्या स्थापनेनंतर राज्यात पहिले कॉंग्रेसचे सरकार स्थापन झाले आणि अजित जोगी यांनी सत्ता सांभाळली. सन २००३ पर्यंत ते मुख्यमंत्री राहिले. पण त्यानंतर, भाजप नेते रमण सिंह यांनी छत्तीसगडच्या राजकारणात एवढी जबरदस्त एन्ट्री घेतली की २००३ ते २०१८ पर्यंत त्यांनी एकमताने राज्य केले. २०१८ च्या विधानसभा निवडणुकीत कॉंग्रेस शेतकरी कर्जमाफीच्या घोषणेसह सत्तेवर आली. जनतेने कॉंग्रेसवर विश्वास ठेवला आणि येथील निकालाने सर्वांनाच धक्का बसला. कॉंग्रेसने एकतर्फी ६८ जागा जिंकल्या, तर भाजपा ला केवळ १५ जागांवर समाधानी मानावे लागले. या प्रचंड बहुमताने भूपेश बघेल सर्वात मोठा चेहरा म्हणून उदयास आले आणि पक्षाने त्यांना बक्षीस देऊन मुख्यमंत्र्यांची जबाबदारी दिली.

पवारांची पावर आणि हूडांचा दम

नुकत्याच पार पडलेल्या महाराष्ट्र आणि हरियाणा विधानसभा निवडणुकांमध्ये तेथील राज्यस्तरीय नेत्यांचा प्रभाव दिसून आला. हरियाणामध्ये निवडणुकीच्या अगदी आधी भूपिंदरसिंग हूडा तत्कालीन प्रदेशाध्यक्ष अशोक तंवर यांना हटवण्यावर ठाम होते आणि त्यांनी हाय कमांडला इशारा देखील दिला. केंद्रीय नेतृत्वाला हूडा यांच्या मागणीला मान्य करावे लागले आणि कुमारी सेलजा यांना नवीन प्रदेशाध्यक्ष बनवून ही बाब शांत झाली. निवडणूक प्रचारात सुध्धा हुड्डा यांनी कमांड आपल्या हाती घेतली आणि केंद्रातील नेतृत्व शिवाय स्वतःच्या ताकदीवर विपक्ष भाजीपाला जोरदार झटका दिला.

हुड्डाने हरियाणामध्ये सत्ता मिळविली नसेल, पण महाराष्ट्रात राष्ट्रवादी कॉंग्रेसचे अध्यक्ष शरद पवार यांनी आपला अजेंडा पूर्ण केलाच, पण भाजपाची सत्ताही हिसकावून घेतली. वास्तविक, महाराष्ट्रात २४ ऑक्टोबरला निकाल लागला आणि २८१ जागा असणाऱ्या महाराष्ट्रात कोणत्याही एका पक्षाला स्पष्ट बहुमत मिळाले नाही. भाजपाला सर्वाधिक १०५ जागा मिळाल्या, तर मित्रपक्ष असलेल्या शिवसेनेने ५६ जागा जिंकल्या. सरकार स्थापण्यासाठी दोन्ही पक्षांकडे पुरेशी संख्या होती, परंतु शिवसेना अडीच वर्षे मुख्यमंत्रीपदावर ठाम राहिली. शिवसेनेची ही मागणी भाजपने मान्य केली नाही, त्यानंतर कॉंग्रेस व राष्ट्रवादीच्या पाठिंब्याने शिवसेनेने सरकार स्थापन केले.

तथापि, या संपूर्ण प्रक्रियेत शरद पवारांची सर्वात महत्वाची भूमिका होती. शरद पवार यांचे पुतणे आणि राष्ट्रवादीचे नेते अजित पवार यांनी अचानक देवेंद्र फडणवीस यांच्यासह उपमुख्यमंत्रीपदाची शपथ घेतली. या घटनेमुळे महाराष्ट्र आणि देशाच्या राजकारणात खळबळ उडाली. विरोधी आघाडीच्या पाठीवर वार केल्याच्या आरोपावरून राष्ट्रवादीवर आरोप होऊ लागले आणि शरद पवार यांच्या विश्वासार्हतेवरही प्रश्नचिन्ह लागले. यानंतर शरद पवार यांनी कमांड हाती घेत राष्ट्रवादीच्या सर्व आमदारांना पुन्हा आपल्या पक्षात आणले. इतकेच नव्हे तर शरद पवारांनी असा फास फेकला की अजितदादांना पद सोडून परतावं लागलं आणि देवेंद्र फडणवीस सरकार पडलं. उद्धव ठाकरे यांच्या नेतृत्वात शिवसेना-कॉंग्रेस-राष्ट्रवादी आघाडी सरकार स्थापन झालं.

हेमंत सोरेन सुद्धा पडले भरी

राजकीयदृष्ट्या, कॉंग्रेसच्या तुलनेत पुढे असलेल्या भाजपाने प्रामुख्याने झारखंडमध्ये कॉंग्रेसवर निशाणा साधला. दुसरीकडे, झारखंड मुक्ती मोर्चाचे कॉंग्रेसचे सहयोगी हेमंत सोरेन स्थानिक ओळख आणि अस्मितेच्या नावाखाली प्रचार करत राहिले. याचा परिणाम म्हणून, भाजपचे आदिवासी मुख्यमंत्री रघुवर दास यांच्यासमोर हेमंत सोरेन यांच्यावर जनतेने विश्वास व्यक्त केला आणि भाजपही येथे मागे पडला.

                                                                                                          – ईश्वर वाघमारे