इराण अमेरिका वाद युद्धाला आमंत्रण देऊ शकतो का ?

अमेरिकेच्या हल्ल्यात इराणच्या कुड्स सैन्याचा प्रमुख मेजर जनरल कासिम सुलेमानी यांच्या निधनानंतर तिसर्‍या महायुद्धाची पुन्हा एकदा भीती व्यक्त केली जात आहे. मेजर जनरल कासिम सुलेमानी इराणचे सर्वोच्च नेते अयोटोल्ला खामनाईनंतर देशातील दुसर्‍या क्रमांकाचे शक्तिशाली व्यक्ती असल्याचे म्हटले जाते. जनरल सुलेमानी यांच्या मृत्यूने इराणला मोठा धक्का बसला आहे आणि त्याचा बदला घेण्याचा इशारा ने दिला आहे.

अमेरिकेच्या संरक्षण विभागाच्या पेंटागॉनने शुक्रवारी एक निवेदन जारी केले आहे, असे म्हटले आहे की अध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांच्या आदेशानंतर बगदाद विमानतळावर हवाई हल्ला करण्यात आला आणि तेहरानचा अव्वल लष्करी कमांडर ठार झाला. अमेरिकेच्या संरक्षण विभागाने सांगितले की सुलेमानी इराक आणि मध्य पूर्व भागातील अमेरिकन राजदूतांवर हल्ला करण्याचा कट रचत होते, म्हणून परदेशातील नागरिकांच्या सुरक्षेसाठी अमेरिकेने सुलेमानी यांना ठार मारण्याचा निर्णय अमेरिकेने घेतला.

अमेरिकेनेही आपल्या नागरिकांना त्वरित इराक सोडून जाण्याचा इशारा दिला आहे. दुसरीकडे इराणचे सर्वोच्च नेते अयोतल्लाह अली खमेनी यांनीही सुलेमानी यांच्या मृत्यूच्या दोषींवर सूड घेण्याचे वचन दिले आहे. अमेरिकेचे माजी राजदूत ब्रेट मॅकगर्क यांनी एमएसएनबीसीला दिलेल्या मुलाखतीत म्हटले आहे की, “सुलेमानी यांच्या मृत्यूने न्याय मिळवण्याचा प्रयत्न केला असला तरी अमेरिकेलाही हे समजणे आवश्यक आहे की आपण इराणशी युद्धाच्या टप्प्यावर पोहोचलो आहोत. “

इराण आणि अमेरिका यांच्यात गेल्या काही वर्षांपासून तणाव कायम आहे, परंतु जनरल सुलेमानी यांच्या हत्येनंतर मध्य पूर्वमधील युद्धाची भीती अधिकच तीव्र झाली आहे. जर युद्ध सुरू झाले तर केवळ अमेरिका आणि इराणच यात सामील होणार नाही तर इस्राईल, सौदी आणि इराण या देशांचे मित्र राष्ट्रही पुढे जाऊन लढाईत भाग घेऊ शकतात.

एएफपी एजन्सीच्या म्हणण्यानुसार, इराण समर्थीत लेबनीज लढाऊ गट हिज्बुल्लाहने सुलेमानीच्या मृत्यूचा बदला घेण्यासाठी जगभरात ‘प्रतिरोध चळवळ’ जाहीर केली आहे. लेबनीज हिज्बुल्ला संघटनेचे नेते सय्यद हसन नस्रल्लाह म्हणाले की, “जनरल सुलेमानी यांच्या हत्येसारख्या मोठ्या गुन्ह्यांमुळे अमेरिका मध्यपूर्वेत कधीही आपले उद्दिष्ट पूर्ण करू शकणार नाही.” इराणच्या अधिकृत वाहिनीने ट्रम्पच्या दुसर्‍या महायुद्धानंतरची सुलेमानी यांना ठार मारण्याच्या अमेरिकेच्या आदेशाचे वर्णन केले. अधिकृत वाहिनीने म्हटले आहे की आता इराणचे लोक अमेरिकन लोकांना येथे राहू देणार नाहीत.

अमेरिकेच्या शिया सशस्त्र दलातील तज्ज्ञ फिलिप स्मिथ यांनी एएफपी एजन्सीला सांगितले की, २०११ मध्ये अल कायदाचा नेता ओसामा बिन लादेन आणि २०१९ मध्ये इस्लामिक स्टेटचा अबू बकर अल बगदादी यांच्याविरूद्ध अमेरिकेच्या कारवाईपेक्षा सुलेमानीचा मृत्यू जास्त धोकादायक असेल. स्मिथ म्हणाले, बचावात्मक कारवाईत हा अमेरिकेचा आतापर्यंतचा सर्वात मोठा हल्ला आहे. याची कोणतीही तुलना केली जाऊ शकत नाही.

या आधी मंगळवारी इराकमधील अमेरिकन दूतावासावर रॉकेटने हल्ला केला होता. या हल्ल्यांसाठी ट्रम्प यांनी इराणला जबाबदार धरले आणि ते म्हणाले की, “त्यांना याची मोठी किंमत मोजावी लागेल, हा इशारा नव्हे तर धोका आहे. सुलेमानीच्या मृत्यूला आता या घटनेला उत्तर देणारी कारवाई म्हणून पाहिले जात आहे. गुरुवार अमेरिकेचे संरक्षण मंत्री मार्क एस्पर यांनी पत्रकारांना सांगितले होते की इराण समर्थीत गटांकडून अनेक हल्ले होऊ शकतात, परंतु अमेरिकन सैन्य याचा बदला घेईल.

२०१५ मध्ये इराणशी झालेल्या अमेरिकेच्या अणुकरारातून बाहेर पडल्यापासून इराण आणि अमेरिका यांच्यात बरीच तणाव निर्माण झाला आहे. अणू करारामधून बाहेर पडल्यानंतर अमेरिकेने इराणवर सर्व प्रकारचे निर्बंध लादले, त्यानंतर इराणच्या अर्थव्यवस्थेवर गंभीर परिणाम झाला आहे. गेल्या एका वर्षात सौदी आणि मध्य पूर्वेतील सर्व तेल टँकवर हल्ले झाले आहेत ज्यासाठी अमेरिकेने इरणला दोषी मानले होते. जूनमध्ये, जेव्हा इराणने अमेरिकेच्या अत्यंत शक्तिशाली आणि महागड्या पाळत ठेवणाऱ्या ड्रोनला हाणून पाडले होते, तेव्हा ट्रम्प यांनी इराणवरील हल्ल्याला हिरवा सिग्नल दिला. पण, त्या प्रसंगी त्यांनी आपला निर्णय मागे घेतला आणि असे म्हटले की यामुळे अनेक निरपराध लोकांना ठार मारले जाईल. परंतु आता या दोन देशांतील वाद युध्दाला तोंड फोडेल का हे येणारी वेळच सांगू शकेल.

                                                                                                                     – वाघमारे