ए. पी. जे अब्दुल कलाम …द ग्रेट मिसाईल मॅनला न्यूज अनकट ची आदरांजली…

पुणे, २७ जुलै, २०२२: आज ए.पी.जे अब्दुल कलाम आपल्यातून जाऊन सात वर्षे झाली. पण इस्त्रो, मिसाईल असा कुठल्या ना कुठल्या स्वरुपात ते आपल्या समवेत आहेत. त्यांच्या सातव्या स्मृतीदिनाच्या निमित्ताने त्यांच्या आयुष्यावर प्रकाशझोत टाकण्याचा न्यूज अनकटने टाकलेला हा एक प्रयत्न…

अब्दुल पाकीर जैनुलाब्दीन अब्दुल कलाम यांचा जन्म 15 ऑक्टोबर 1931 रोजी पंबन बेटावरील रामेश्वरमच्या तीर्थक्षेत्रात एका तमिळ मुस्लिम कुटुंबात झाला. त्यांचे वडील जैनुलाब्दीन मारकायर हे बोटीचे मालक आणि स्थानिक मशिदीचे इमाम होते. तर त्यांच्या आई आशिअम्मा गृहिणी होत्या.

त्यांच्या शालेय वर्षांमध्ये कलाम यांना सरासरी गुण मिळायचे परंतु त्यांना शिकण्याची तीव्र इच्छा असलेले एक तेजस्वी आणि मेहनती विद्यार्थी म्हणून ओळखले जायचे. ते त्यांच्या अभ्यासावर, विशेषतः गणितावर बराच वेळ घालवायचे. श्वार्ट्झ हायर सेकंडरी स्कूल, रामनाथपुरम येथे शिक्षण पूर्ण केल्यानंतर कलाम यांनी सेंट जोसेफ कॉलेज, तिरुचिरापल्ली येथे प्रवेश घेतला. हे महाविद्यालय तेव्हा मद्रास विद्यापीठाशी संलग्न होते. तेथून त्यांनी 1954 मध्ये भौतिकशास्त्रात पदवी प्राप्त केली. मद्रास इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजीमध्ये एरोस्पेस अभियांत्रिकीचा अभ्यास करण्यासाठी ते 1955 मध्ये मद्रासला गेले. कलाम एका वरिष्ठ वर्गाच्या प्रकल्पावर काम करत असताना, डीन त्यांच्या प्रगतीच्या अभावामुळे असमाधानी होते आणि पुढील तीन दिवसांत प्रकल्प पूर्ण न झाल्यास त्यांची शिष्यवृत्ती रद्द करण्याची धमकी दिली. कलाम यांनी अंतिम मुदत पूर्ण करून डीनला प्रभावित केले.

शास्त्रज्ञ म्हणून कारकीर्द

1960 मध्ये मद्रास इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजीमधून पदवी घेतल्यानंतर कलाम हे संरक्षण संशोधन आणि विकास सेवा (DRDS) चे सदस्य बनले आणि त्यानंतर संरक्षण संशोधन आणि विकास संस्थेच्या (प्रेस इन्फॉर्मेशन ब्युरो, भारत सरकारद्वारे) एरोनॉटिकल डेव्हलपमेंट एस्टॅब्लिशमेंटमध्ये शास्त्रज्ञ म्हणून सामील झाले. त्यांनी एक लहान हॉवरक्राफ्ट डिझाईन करून आपल्या कारकिर्दीची सुरुवात केली, परंतु डीआरडीओमध्ये नोकरीच्या निवडीबद्दल त्यांना खात्री पटली नाही. कलाम हे प्रसिद्ध अंतराळ शास्त्रज्ञ विक्रम साराभाई यांच्या अंतर्गत कार्यरत असलेल्या INCOSPAR समितीचा देखील भाग होते.

अग्नी क्षेपणास्त्र

1969 मध्ये कलाम यांची भारतीय अंतराळ संशोधन संस्था (ISRO) मध्ये बदली करण्यात आली जिथे ते भारताचे पहिले उपग्रह प्रक्षेपण वाहन (SLV-III) चे प्रकल्प संचालक होते, ज्याने जुलै 1980 मध्ये रोहिणी उपग्रह पृथ्वीच्या जवळच्या कक्षेत यशस्वीरित्या तैनात केला होता. कलाम यांनी पहिल्यांदा 1965 मध्ये डीआरडीओ येथे स्वतंत्रपणे विस्तारित रॉकेट प्रकल्पावर काम सुरू केले होते. 1969 मध्ये कलाम यांना सरकारची मान्यता मिळाली आणि त्यांनी अधिक अभियंते समाविष्ट करण्यासाठी कार्यक्रमाचा विस्तार केला.

1963 ते 1964 मध्ये कलामांनी नासाच्या व्हर्जिनियामधील हॅम्प्टन येथील लँगली संशोधन केंद्र, ग्रीनबेल्ट, मेरीलँडमधील गोडार्ड स्पेस फ्लाइट सेंटर; आणि वॉलॉप्स फ्लाइट सुविधा या केंद्रांना भेटी दिल्या. 1970 आणि 1990 च्या दरम्यान कलाम यांनी पोलर सॅटेलाइट लॉन्च व्हेईकल (PSLV) आणि SLV-III प्रकल्प विकसित करण्याचा प्रयत्न केला, जे दोन्ही यशस्वी ठरले. कलाम यांना राजा रामण्णा यांनी टीबीआरएलचे प्रतिनिधी म्हणून स्माइलिंग बुद्धा या देशातील पहिल्या अणुचाचणीचे साक्षीदार होण्यासाठी, जरी त्यांनी त्याच्या विकासात भाग घेतला नसला तरी, आमंत्रित केले होते.

1970 च्या दशकात कलाम यांनी प्रोजेक्ट डेव्हिल आणि प्रोजेक्ट व्हॅलिअंट या दोन प्रकल्पांचेही दिग्दर्शन केले, ज्यात यशस्वी SLV प्रोग्रामच्या तंत्रज्ञानातून बॅलिस्टिक क्षेपणास्त्रे विकसित करण्याचा प्रयत्न केला होता. केंद्रीय मंत्रिमंडळाची नापसंती असूनही, पंतप्रधान इंदिरा गांधी यांनी कलाम यांच्या संचालकपदाखाली त्यांच्या विवेकाधिकारांद्वारे या एरोस्पेस प्रकल्पांसाठी गुप्त निधी वाटप केला. कलाम यांनी केंद्रीय मंत्रिमंडळाला या वर्गीकृत एरोस्पेस प्रकल्पांचे खरे स्वरूप लपविण्यास पटवून देण्याची अविभाज्य भूमिका बजावली. त्यांच्या संशोधन आणि शैक्षणिक नेतृत्वामुळे त्यांना 1980 च्या दशकात मोठी प्रतिष्ठा आणि प्रतिष्ठा मिळाली, ज्यामुळे सरकारला त्यांच्या संचालकपदाखाली प्रगत क्षेपणास्त्र कार्यक्रम सुरू करण्यास प्रवृत्त केले.

कलाम आणि संरक्षण मंत्र्यांचे धातुशास्त्रज्ञ आणि वैज्ञानिक सल्लागार डॉ. व्ही.एस. अरुणाचलम यांनी तत्कालीन संरक्षण मंत्री आर. वेंकटरामन यांनी एकापाठोपाठ एक नियोजित क्षेपणास्त्रे घेण्याऐवजी एकाचवेळी क्षेपणास्त्रांचा थरकाप विकसित करण्याच्या प्रस्तावावर काम केले. इंटिग्रेटेड गाईडेड मिसाईल डेव्हलपमेंट प्रोग्राम (IGMDP) नावाच्या मिशनसाठी ₹ 3.88 अब्ज वाटप करण्यासाठी मंत्रिमंडळाची मंजूरी मिळवण्यात आर वेंकटरामन यांचा मोलाचा वाटा होता आणि कलाम यांची मुख्य कार्यकारी म्हणून नियुक्ती केली. कलाम यांनी मिशन अंतर्गत अनेक क्षेपणास्त्रे विकसित करण्यात प्रमुख भूमिका बजावली, ज्यात अग्नी, एक मध्यवर्ती श्रेणीचे बॅलिस्टिक क्षेपणास्त्र आणि पृथ्वी, पृष्ठभागावरून पृष्ठभागावर मारा करणारे सामरिक क्षेपणास्त्र यांचा समावेश होतो. परंतु या प्रकल्पांवर गैरव्यवस्थापन आणि खर्च तसेच वेळ वाढल्याबद्दल टीका झाली आहे.

अब्दुल कलाम यांनी के.आर. नारायणन यांच्यानंतर भारताचे ११वे राष्ट्रपती म्हणून काम केले. लक्ष्मी सहगल यांना मागे टाकून त्यांनी २००२ची राष्ट्रपती निवडणूक 922,884 मतांनी जिंकली. १२व्या राष्ट्रपती प्रतिभा पाटील यांचा कार्यकाळ संपुष्टात येत असताना, कलाम यांना त्यांच्या दुसऱ्या टर्मसाठी नामांकन मिळण्याची शक्यता होती. अहवालानंतर, सोशल नेटवर्किंग साइट्सवर त्याच्या उमेदवारीचे समर्थन करणारे अनेक लोक दिसले. तृणमूल काँग्रेस, समाजवादी पक्ष आणि भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसने २०१२ च्या राष्ट्रपतीपदाच्या निवडणुकीसाठी त्यांचा प्रस्ताव दिल्यास पक्ष त्यांना पाठिंबा देईल, असे म्हणत भाजपने त्यांच्या नामनिर्देशनाचे संभाव्य समर्थन केले. निवडणुकीच्या एक महिना अगोदर, मुलायम सिंह यादव आणि ममता बॅनर्जी यांनीही कलाम यांना पाठिंबा दर्शविला. काही दिवसांनंतर मुलायम सिंह यादव यांनी माघार घेतली आणि ममता बॅनर्जी यांना एकाकी समर्थक म्हणून सोडले. 18 जून 2012 रोजी कलाम यांनी 2012 ची राष्ट्रपती निवडणूक लढवण्यास नकार दिला.

इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ मॅनेजमेंट शिलाँग येथे व्याख्यान देत असताना कलाम कोसळले आणि २७ जुलै २०१५ रोजी हृदयविकाराच्या झटक्याने वयाच्या ८३व्या वर्षी त्यांचे निधन झाले. त्या दिवशी हा मिसाईल मँन अंतराळात विलीन झाला.

अशा या मिसाईल मॅनला न्यूज अनकटची आदरांजली.

न्यूज अनकट प्रतिनिधी- तृप्ती पारसनीस.