चंद्राला लागला गंज….!

नवी दिल्ली, ४ सप्टेंबर २०२०: तुम्ही आज पर्यंत लोखंडाला गंज लागलेला ऐकला असेल. परंतु, ग्रह किंवा उपग्रहाला गंज लागलेला कधी ऐकला आहे का? होय हे खरं आहे. भारतीय अंतराळ संस्था इस्रोच्या चंद्रयान -१ ने मोठा शोध लावला आहे. त्याने अशी काही छायाचित्रे काढली आहेत, ज्यात चंद्राला गंज लागल्याचं दिसत आहे. या फोटोंमध्ये चंद्रावर गंजांचे डाग दिसत आहे. म्हणजेच चंद्रावर लोहाची उपस्थिती आहे. ऑक्सिडाईझ्ड लोह म्हणजे चंद्राच्या पृष्ठभागावर लोहाचे हेमॅटाइट बघण्यास मिळाले आहे.

पृथ्वीवर लोहाचे प्रमाण खूप जास्त आहे, परंतु चंद्रावर लोहाचे प्रमाण सापडल्यामुळे शास्त्रज्ञही आश्चर्यचकित आहेत. लोहावर गंज चढणे म्हणजे आर्द्रता आणि हवा किंवा पाणी आहे. शास्त्रज्ञांना चंद्रावर बर्फाचे अस्तित्व सापडले होते, परंतु हेमॅटाइटचा शोध खूप मोठा आहे.

‘सायन्स एडवांसेस’ नावाच्या साइटवर प्रकाशित झालेल्या यूनिवर्सिटी ऑफ हवाईच्या संशोधनात म्हटले आहे की, चंद्राच्या पृष्ठभागावर भारतीय चंद्रयान -१ च्या ऑर्बिटर ने याबाबत संशोधन केले आहे. चंद्रयान १ च्या ऑर्बिटर ने घेतलेल्या छायाचित्रांमध्ये चंद्राच्या पृष्ठभागावर हेमेटाइट असल्याचे दिसून आले आहे. या विद्यापीठाचे तज्ज्ञ शुई ली म्हणतात की चंद्राच्या पृष्ठभागावर हेमॅटाइट बनणे आश्चर्यकारक आहे कारण पृथ्वीचा हा उपग्रह सतत सूर्याच्या सौर वादळांचा सामना करतो.

सौर वादळांमुळे हायड्रोजन अणू चंद्राच्या पृष्ठभागावर इलेक्ट्रॉन सोडतात, तर लोह ऑक्सिडेशन तेव्हाच होते जेव्हा इलेक्ट्रॉन कमी असतात. चंद्रावर हेमॅटाइटची उपस्थिती त्या भागात अधिक आहे, जी पृथ्वीच्या अगदी जवळ आहे. म्हणजेच पृथ्वीवरील वातावरण देखील चंद्रावर परिणाम करीत आहे. शुई ली म्हणाली की हे पृथ्वीच्या वातावरणाचा परिणाम असू शकेल.

शुई ली म्हणाले की, चंद्राचा जो भाग पृथ्वीच्या जवळ आहे त्या भागावरच पहिल्यांदा बर्फाच्या अवशेष सापडले होते. आता त्याच ठिकाणी हेमॅटाइट सापडल्यामुळे हे दिसून येते की तेथे ओलावा आणि लोहाची उपस्थिती आहे. जेव्हा उल्काची टक्कर झाली तेव्हा चंद्राच्या पृष्ठभागाखालील बर्फ वितळला आणि पृष्ठभागावर आला. पाण्याचे खूप छोटे कण जन्माला आले असतील. हे सिद्ध करते की पृथ्वीच्या वातावरणाची ऑक्सिजन सौर वार्‍यासह चंद्रावर जाते.

ह्यानंतर ऑक्सिजनचे कान चंद्रावर पोहोचतात आणि तेथे त्याचे ऑक्सिडेशन होते. जेव्हा पृथ्वी सूर्य आणि चंद्राच्या दरम्यान येते, तेव्हा सौर वारे चंद्रापर्यंत पोहोचत नाहीत. अशा परिस्थितीत चंद्रही हायड्रोजनच्या माऱ्यापासून वाचला आहे. त्याच वेळी आयन ऑपरेशन झाले आहे.

न्यूज अनकट प्रतिनिधी: ईश्वर वाघमारे