या सात राज्यात बर्ड फ्ल्यूचा धुमाकूळ, एकाच राज्यात ३०,००० पक्ष्यांचा मृत्यू

भोपाल, शिमला, तिरुवनंतपुरम, ६ जानेवारी २०२१: कोरोना साथीच्या आजारात आणखी एक समस्या उद्भवली आहे, बर्ड फ्लू, ज्यामुळे देशातील आधीच भीती वाढली आहे. आधीच कोरोनाशी झुंज देत असलेल्या राज्यांमध्ये एव्हीयन इन्फ्लूएन्झा हा दुहेरी त्रासदायक आहे. बर्ड फ्लूने गुजरात, हरियाणा, मध्य प्रदेश, हिमाचल प्रदेश, राजस्थान आणि केरळला पकडले आहे. या राज्यात मोठ्या संख्येने कावळे आणि इतर पक्षी मृतावस्थेत सापडले आहेत.

एव्हीयन इन्फ्लूएन्झा (एच 5 एन 1) हा विषाणूचा एक उप प्रकार आहे जो पूर्णपणे पक्ष्यांद्वारे पसरतो. हा रोग पक्ष्यांमध्ये खूप वेगाने पसरतो आणि अत्यंत प्राणघातक ठरू शकतो. हा रोग पक्ष्यांद्वारे मानवांमध्ये देखील पसरला आहे. १९९६ मध्ये चीनमध्ये प्रथम व्हायरसची ओळख झाली. हाँगकाँगमध्ये पोल्ट्री फार्म मधील कोंबडीला लागण झाल्यावर १९९७ मध्ये पहिल्यांदा एशियन एच 5 एन 1 मानवांमध्ये आढळला.

केंद्र सरकारने राज्यांना सतर्कतेचा इशारा देऊन म्हटले आहे की, ज्या ठिकाणी बर्ड फ्लू मुळे मृत्यू होत आहे अशा भागांतून नमुने घेण्याची गरज आहे. प्रादुर्भावग्रस्त भागात फ्लूची लक्षणे असलेल्या लोकांना ओळखण्यासाठी अधिकाऱ्यांनीही मोहीम सुरू केली आहे. पक्ष्यांच्या मृत्यूची नोंद असलेल्या भागात काही निर्बंध लादण्याचे आदेश राज्य सरकारांनीही दिले आहेत. अशा ठिकाणी एक किलोमीटरच्या आत पोल्ट्री फार्म अस्तित्त्वात असल्यास त्याला देखील नष्ट केले जाऊ शकते.

कोणत्या राज्यात बर्ड फ्लूचे प्रकार आढळले आहेत आणि तेथे काय उपाययोजना केली जात आहे:

मध्य प्रदेश

मध्य प्रदेशातील मंदसौरमध्ये मंगळवारी प्रशासनाने चिकन आणि अंडी विकणारी दुकाने १५ दिवसांसाठी बंद ठेवण्याचे आदेश दिले. येथील कावळ्यात बर्ड फ्लू आढळल्यानंतर अधिकारी सतर्क झाले व या संदर्भात उपाययोजना करण्यात आल्या आहेत. मंदसौरमध्ये आतापर्यंत १०० कावळ्यांचा मृत्यू झाल्याची नोंद आहे. २३ डिसेंबर ते ३ जानेवारी दरम्यान राज्यात ३७६ कावळ्यांचा मृत्यू झाल्याचे सोमवारी मध्य प्रदेशचे पशुसंवर्धन मंत्री प्रेमसिंह पटेल यांनी सांगितले. प्रेमसिंह पटेल यांनी सांगितले की, “इंदूर व मंदसौर येथून मृत आढळलेल्या कावळ्यांचे नमुने भोपाळच्या एका प्रयोगशाळेत पाठविण्यात आले होते आणि नमुन्यात बर्ड फ्लू विषाणूची पुष्टी झाली आहे.”

तथापि, अद्याप कोणत्याही कुक्कुट व्यवसायात पक्ष्यांना लागण होण्याची कोणतीही नोंद झालेली नाही. मध्य प्रदेशातील सर्व जिल्ह्यांत, पशुसंवर्धन विभागाच्या अधिकाऱ्यांना पोल्ट्री फॉर्म आणि कुक्कुटपालन उत्पादनांच्या बाजारावर बारीक नजर ठेवण्याचे निर्देश देण्यात आले आहेत. अधिकाऱ्यांना शेतात, जलाशयांची आणि स्थलांतरित पक्ष्यांची तपासणी करण्यास सांगण्यात आले आहे. कासारवडच्या जंगलेश्वर महादेव मंदिर परिसरात राहणाऱ्या लोकांच्या म्हणण्यानुसार गेल्या काही दिवसांपासून कावळे झाडांवरून पडत आहेत.

केरळ

अलाप्पुझा व कोट्टायम दोन्ही जिल्ह्यांत बर्ड फ्लू आढळल्यानंतर जिल्हा प्रशासनाने कोंबडीची आणि पक्ष्यांची हत्या करण्यास सुरवात केली आहे. ज्या भागात जंतुसंसर्ग आढळतो त्या भागात पोल्ट्री मांस आणि इतर संबंधित उत्पादनांच्या विक्री व वापरावर प्रशासनाने बंदी घातली आहे. या भागात आणखी संसर्ग रोखण्यासाठी ३०,००० हून अधिक पक्षी मारण्याचा निर्णय घेण्यात आला आहे. यातील बहुतेक पक्षी पोल्ट्री फॉर्म मधील पक्षी आहेत. त्यांना मारण्यासाठी, जाळण्यासाठी आणि दफन करण्यासाठी १०-सदस्यांची टीम तैनात केली आहे. ज्या भागात व्हायरस आढळले आहेत, तेथे एक किलोमीटरच्या परिघात घरगुती आणि पाळीव पक्षी मारले जातील.

अलाप्पुझा जिल्हा अधिकाऱ्यांच्या म्हणण्यानुसार कुट्टनाड आणि कार्तिकपल्ली भागात पोल्ट्री मांस, अंडी व इतर खाद्यपदार्थांच्या वापरा, विक्री व वाहतुकीवर बंदी घालण्यात येणार आहे. जिल्हाधिकारी अ अलेक्झांडर म्हणाले, गेल्या आठवड्यात या भागातील काही शेतात बदकाचे मृत्यू झाल्याचे वृत्त आहे. भोपाळमध्ये घेण्यात आलेल्या चाचण्यांनंतर असे आढळले की या बदकांना एच 5 एन 8 विषाणूची लागण झाली आहे. आम्ही प्रभावित भागात पक्षी मारण्यासाठी १८-सदस्यांची क्विक रिस्पॉन्स टीम तैनात केली आहे.

गुजरात

गुजरातमधील जुनागडमध्ये ५३ पक्ष्यांचा मृतदेह सापडल्यानंतर जिल्ह्यातील वन व वन्यजीव अधिकारी सतर्क आहेत. बर्ड फ्लू हे पक्ष्यांच्या मृत्यूचे कारण असू शकते असा अधिकाऱ्यांचा संशय आहे. जुनागड जिल्ह्यातील मनवर तहसीलच्या बटवा भागात ५३ मृत पक्षी सापडले आहेत. वन अधिकाऱ्यांचे पथक घटनास्थळी पोहोचले आणि मृत पक्ष्यांचे अवशेष तपासासाठी पाठवले.

हरियाणा

५ डिसेंबरपासून हरियाणाच्या रायपूर राणीमध्ये शेकडो कोंबड्यांचा मृत्यू झाला आहे. आतापर्यंत पक्ष्यांमध्ये एव्हीयन फ्लूची लक्षणे आढळली नसल्याचे अधिकाऱ्यांनी पुष्टी केली आहे. तथापि, जालंधरच्या प्रयोगशाळेत नमुने पाठविण्यात आले असून अहवालची प्रतीक्षा करत आहेत.

पोल्ट्री फार्ममध्ये कोंबड्यांची नेमकी संख्या अद्याप समजू शकलेली नाही. प्रशासनाने मंगळवारी पशुसंवर्धन अधिकाऱ्यांकडे याबाबत अहवाल मागविला आहे. हरियाणा पशुसंवर्धन विभागाचे उपसंचालक डॉ. सुखदेव राठी म्हणाले की, “शेजारच्या हिमाचल प्रदेशात एव्हीयन फ्लूचा प्रादुर्भाव झाल्यानंतर राज्यात सतर्क देण्यात आला आहे.” ते म्हणाले की, खबरदारी म्हणून हरियाणाच्या विविध क्षेत्रातून संकलित झालेले सुमारे २० नमुने जालंधर येथे पाठविण्यात आले असून या अहवालाची प्रतीक्षा आहे.

हिमाचल प्रदेश / पंजाब

हिमाचल प्रदेशातील प्रसिद्ध पोंग धरण अभयारण्य आणि त्याच्या आसपासच्या भागात पक्ष्यांचा मृत्यू झाला. जालंधर, पालमपूर आणि भोपाळच्या लॅबने त्यांच्या नमुन्यांमधील एच 5 एन 1 विषाणूची पुष्टी केली आहे. एव्हियन फ्लूमुळे आतापर्यंत १,९०० हून अधिक स्थलांतरित पक्षी मरण पावले आहेत. कांगडा जिल्हा प्रशासनाने आता पोंग धरण अभयारण्याच्या एक किलोमीटर अंतरावर पोल्ट्री उत्पादनांच्या विक्रीवर बंदी घातली आहे. अभयारण्याच्या नऊ किलोमीटरच्या परिघात पर्यटनविषयक सर्व कामे थांबविण्याशिवाय या भागात देखरेखीचे काम केले जात आहे.

हिमाचलमध्ये स्थलांतरित पक्ष्यांमध्ये एव्हियन फ्लूचा प्रसार लक्षात घेऊन पंजाब सरकारने हरि-के-पट्टन (तरनतारन), केशोपूर (गुरदासपूर), नंगल, रूप नगर आणि इतर भागात दक्षता वाढविली आहे. वन्यजीव अधिकाऱ्यांनी सांगितले की मृत आढळलेल्या ९५ टक्क्यांहून अधिक पक्षी हे सायबेरिया आणि मंगोलियामधून स्थलांतरित पक्षी आहेत. एका अंदाजानुसार, प्रत्येक हिवाळ्यात १.१५ ते १.२० लाख पक्षी पोंग धरण अभयारण्यात येतात आणि चार महिने राहतात.

राजस्थान

बर्ड फ्लू राज्याच्या विविध भागात वेगाने पसरत आहे. २७ डिसेंबर रोजी राजस्थानच्या झालावाड जिल्ह्यात १०० पक्षी मृत सापडल्याची बातमी मिळाली. बर्ड फ्लूबाबत मंत्री लालचंद कटारिया यांच्या नेतृत्वात राजस्थानच्या पशुसंवर्धन विभागात तातडीची बैठक बोलविण्यात आली. प्राथमिक माहितीनुसार बर्ड फ्लूचा वेगवान प्रसार हा एच 5 एन 1 विषाणूमुळे झाला आहे.

न्यूज अनकट प्रतिनिधी: ईश्वर वाघमारे