भारताचा प्रजनन दर प्रथमच रिप्लेसमेंट लेव्हलपेक्षा कमी

नवी दिल्ली, 27 नोव्हेंबर 2021: भारताची लोकसंख्या घटणार आहे कारण भारताचा एकूण प्रजनन दर (TFR) किंवा स्त्रीला तिच्या आयुष्यात जन्मलेल्या मुलांची सरासरी संख्या प्रथमच रिप्लेसमेंट पातळीच्या खाली घसरली आहे आणि आता तो 2 वर आला आहे.

ऑल इंडिया डेटासह फेज-2 राज्यांसाठी बुधवारी प्रसिद्ध झालेल्या 2019-21 च्या राष्ट्रीय कुटुंब आरोग्य सर्वेक्षण डेटामध्ये हे उघड झाले आहे.  रिप्लेसमेंट लेव्हल TFR, ज्यावर लोकसंख्या एका पिढीपासून दुसऱ्या पिढीत स्वतःला बदलते, 2.1 असा अंदाज लावण्यात आला आहे.

मोठ्या राज्यांमध्ये, आता फक्त तीन राज्ये ज्यांचा दर जास्त आहे, यात बिहार (3.0), उत्तर प्रदेश (2.4) आणि झारखंड (2.3)  या राज्यांचा समावेश आहे.  2005-06 मध्ये NFHS-3 पासून भारताचा TFR 2.7 होता, तो 2015-16 पर्यंत 2.2 पर्यंत घसरला आहे.

2019-21 मधील NFHS-3 आणि नवीनतम NFHS-5 दरम्यान, उत्तर प्रदेश, राजस्थान, मध्य प्रदेश आणि बिहार यांसारख्या सर्वाधिक लोकसंख्या असलेल्या काही राज्यांनी TFR मध्ये लक्षणीय घट दर्शविली, ज्यामुळे भारताचा एकूण दर घसरण्यास मदत झाली आहे.

 NFHS-5 चा फेज-1 17 जून 2019-30 जानेवारी 2020 आणि फेज-2 2 जानेवारी 2020 ते 30 एप्रिल 2021 या कालावधीत आयोजित करण्यात आला. फेज 1 मध्ये 22 राज्ये आणि केंद्रशासित प्रदेश आणि फेज-2 मध्ये 14 राज्ये आणि केंद्रशासित प्रदेशांना लक्ष्य करण्यात आले. बिहार वगळता, सर्व राज्यांमध्ये शहरी TFR रिप्लेसमेंट लेव्हलपेक्षा कमी आहे.

ग्रामीण TFR देखील मोठ्या राज्यांमध्ये फक्त बिहार, उत्तर प्रदेश आणि झारखंडमध्ये आणि लहान राज्यांमध्ये मेघालय, मणिपूर आणि मिझोराममध्ये रिप्लेसमेंट लेव्हलपेक्षा वर आहे.

न्यूज अनकट प्रतिनिधी: ईश्वर वाघमारे