फिलिपिन्सला ब्रह्मोस क्षेपणास्त्र विकण्यापूर्वी भारताने रशियाची घेतली संमती? राजदूताने दिले उत्तर

नवी दिल्ली, 7 एप्रिल 2022: भारत रशियाच्या सहकार्याने विकसित केलेले ब्रह्मोस सुपरसॉनिक क्रूझ क्षेपणास्त्र फिलिपिन्सला विकत आहे. ब्राह्मोस 50% रशियन तंत्रज्ञानाने विकसित करण्यात आले आहे, त्यामुळे भारत रशियाला विचारून ब्रह्मोस क्षेपणास्त्र फिलिपिन्सला देत आहे का?, असा प्रश्न उपस्थित होत आहे. रशिया-युक्रेन युद्धाच्या दरम्यान, फिलिपिन्समधील भारताचे राजदूत शंभू कुमारन यांनी भारत-फिलीपिन्स संरक्षण करारावर प्रतिक्रिया दिली आहे.

ब्रह्मोस सुपरसॉनिक क्रूझ क्षेपणास्त्र भारत आणि रशियाने संयुक्तपणे बनवले असले तरी हा करार केवळ भारत आणि फिलिपिन्समध्येच असल्याचे त्यांनी म्हटले आहे. फिलिपिन्ससोबतचा ब्रह्मोस करार द्विपक्षीय आधारावरच पुढे जाईल.

अनंत केंद्रातर्फे The Philippines: India’s new Indo-Pacific partner’ या विषयावर आयोजित वेबिनारमध्ये भारतीय राजदूतांनी या गोष्टी सांगितल्या. ते म्हणाले की, फिलिपिन्सचे संरक्षण सचिव डेल्फीन लोरेन्झाना यांनी ब्रह्मोसवर विश्वास व्यक्त केला असून भारत त्याचा मोठ्या प्रमाणावर वापर करतो, असे ते म्हणाले.

भारताने रशियन तंत्रज्ञानाच्या मदतीने ब्रह्मोस विकसित केले आहे. 50% क्षेपणास्त्र तंत्रज्ञान रशियन आहे. भारत आता हे क्षेपणास्त्र इतर देशांनाही विकत असून, फिलिपिन्सशी करार करण्यापूर्वी भारताने रशियाला माहिती दिली असेल का, असे प्रश्न उपस्थित केले जात होते.

भारताचे संरक्षण तज्ज्ञ राहुल बेदी यांनी बीबीसीशी केलेल्या संभाषणात सांगितले होते की, ब्रह्मोस करार करण्यापूर्वी भारताने रशियाशी इंटेलेक्चुअल प्रॉपर्टी राइटवर चर्चा केली असती. “रशियानेही या करारात हातभार लावला असावा आणि त्याला संरक्षण करारातील नफ्यातील वाटा मिळाला असेल,” असे ते म्हणाले.

‘ब्रह्मोस डील’चा राजकीय निर्णय उच्च पातळीवर घेतला’

वेबिनारमध्ये बोलताना कुमारन म्हणाले की, फिलिपिन्सकडून ब्रह्मोस खरेदी करण्याचा निर्णय उच्च पातळीवरील राजकीय निर्णयावर घेण्यात आला होता. दोन्ही देशांमधील राजकीय समजुतीमुळेच हा करार यशस्वी झाला आहे.

भारत-फिलीपिन्स यांच्यातील ब्रह्मोस क्षेपणास्त्र कराराची सविस्तर माहिती देताना ते म्हणाले की, पहिला करार गेल्या वर्षी मार्चमध्ये, दुसरा नोव्हेंबरमध्ये आणि तिसऱ्या करारावर जानेवारी 2022 मध्ये स्वाक्षरी करण्यात आली होती.

कुमारन म्हणाले, “ब्रह्मोस हे भारतीय संरक्षण दलांद्वारे वापरले जाणारे फ्रंट लाइन क्षेपणास्त्र आहे आणि हे सत्य आहे की आम्ही ते इतर देशांसोबत सामायिक करू इच्छितो.” फिलिपिन्सने याचे कौतुक केले आहे. निश्चितच, फिलिपिन्सच्या राष्ट्रीय सुरक्षेच्या संदर्भात तिथल्या सशस्त्र दलांना त्याची गरज आहे.

चीनशी वादग्रस्त देशांशी भारत करत आहे संरक्षण करार

फिलिपिन्स हा दक्षिणपूर्व आशियातील एक देश आहे ज्याचा चीनशी सागरी वाद आहे. चीनसोबत सीमा किंवा सागरी वाद असलेल्या या भागातील अनेक देशांशी भारत संरक्षण करारही करत आहे. व्हिएतनाम, इंडोनेशिया, थायलंड या देशांनाही भारतासोबत संरक्षण करार करायचे आहेत. चीनला पाहता भारत फिलिपिन्सला ब्राह्मोस देत असल्याचेही बोलले जात आहे.

वेबिनारदरम्यान भारतीय राजदूतांना विचारण्यात आले की भारत-फिलिपिन्स संरक्षण करारावर चीनचा काही आक्षेप आहे का? प्रत्युत्तरादाखल त्यांनी फिलिपिन्स स्वसंरक्षणासाठी ब्राह्मोस खरेदी करत असल्याच्या विधानाचा दाखला दिला, मग कोणत्याही देशाने त्याची चिंता का करावी.

ते म्हणाले की, फिलिपिन्स भारताकडून हवाई दल आणि नौदलाशी संबंधित आणखी संरक्षण यंत्रणा खरेदी करू इच्छित आहे, ज्यावर चर्चा सुरू आहे. त्यांनी माहिती दिली की हिंदुस्तान एरोनॉटिक्स लिमिटेड (एचएएल) ने फिलिपिन्समधील स्वदेशी हलक्या लढाऊ विमान तेजसवर तांत्रिक माहिती घेण्याची ऑफर दिली आहे. फिलिपिन्सनेही यामध्ये स्वारस्य दाखवले आहे. तेजसशिवाय रोटरी व्यासपीठावरही चर्चा सुरू आहे.

कुमारन म्हणाले की, दक्षिण पूर्व आशिया आणि मध्य पूर्वमध्ये भारतीय शस्त्रास्त्रांबाबत खूप रस निर्माण झाला आहे, परंतु या स्वारस्याचे करारांमध्ये रूपांतर करणे हे एक आव्हान आहे.

ब्रह्मोस करार हा भारतातील सर्वात मोठा संरक्षण करार

संरक्षण निर्यातीत भारत खूप मागे आहे. संरक्षण शस्त्रांसाठी लष्कर मुख्यतः रशियावर अवलंबून आहे. आता भारताने मात्र संरक्षण शस्त्रांच्या निर्यातीवर भर देण्यास सुरुवात केली आहे. हा भारत-फिलिपिन्स ब्रह्मोस संरक्षण करार $374 दशलक्ष किमतीचा आहे, जो भारताचा आतापर्यंतचा सर्वात मोठा स्वदेशी संरक्षण करार मानला जातो.

आवाजाच्या तिप्पट वेग असलेल्या ब्रह्मोसची रेंज 500 किमी आहे. पण फिलिपिन्सला जे ब्राह्मोस देण्यात येणार आहे, त्याची रेंज 290 किमी असेल. कारण क्षेपणास्त्र तंत्रज्ञान नियंत्रण प्रणाली (MTCR) अंतर्गत, क्षेपणास्त्राची श्रेणी केवळ 300 किमीपर्यंत ठेवण्याची परवानगी आहे.

न्यूज अनकट प्रतिनिधी: ईश्वर वाघमारे