डॉक्टर्स डे

भारतात डॉक्टर डे ची स्थापना तत्कालीन सरकारने १९९१ मध्ये केली होती. त्यानंतर, दरवर्षी १ जुलै रोजी राष्ट्रीय डॉक्टर दिन साजरा केला जातो. हा दिवस भारताचे महान चिकित्सक आणि पश्चिम बंगालचे दुसरे मुख्यमंत्री डॉ. बिधानचंद्र राय यांना श्रद्धांजली म्हणून साजरा केला जातो. डॉ. राय यांना भारतरत्न देखील प्रदान करण्यात आला. त्यांच्या वाढदिवसाचा दिवस डॉक्टर डे म्हणून साजरा केला जातो.

त्यांचा जन्म बिहारमधील खजांची रोड बनकीपूर येथे एका परप्रांतीय बंगाली कुटुंबात झाला. त्यांचे जन्मस्थान सध्या अघोर प्रकाश शिशु सदन नावाच्या शाळेत रूपांतरित झाले आहे. बी. ए. परीक्षा उत्तीर्ण झाल्यानंतर १९०१ मध्ये ते कलकत्त्याला गेले. तेथून त्यांनी एमडीची परीक्षा दिली. त्यांना अभ्यासाचा खर्च स्वत: सोसावा लागला. पात्रतेव्यतिरिक्त ते इस्पितळात आरोग्य कर्मचारी म्हणून काम करायचे आणि आपले जगणे पार पाडत. पैशांच्या टंचाईमुळे डॉ. विधानचंद्र राय यांनी कलकत्तामध्ये पाच वर्षांच्या अभ्यासा दरम्यान पाच रुपयांचे फक्त एकच पुस्तक विकत घेतले होते. ते एवढे गुणवान होते की एल.एम.पी.नंतर एम.डी. ची परीक्षा दोन वर्षांच्या अल्प कालावधीत उत्तीर्ण केली आणि विक्रम केला. त्यानंतर उच्च शिक्षणासाठी इंग्लंडला गेले.

घरी परत आल्यानंतर डॉ. राय यांनी सियालदा येथे स्वत: चे खासगी रुग्णालय उघडले आणि त्यांना सरकारी नोकरी मिळाली. पण त्याच्या मर्यादित कारकीर्दीवर ते समाधानी नव्हते. १९२३ मध्ये ते सर सुरेंद्रनाथ बॅनर्जी यांच्यासारख्या दिग्गज राजकारणी आणि बंगाल-विधानपरिषद निवडणुकीत तत्कालीन मंत्री यांच्या विरोधात उभे राहिले आणि स्वराज्य पक्षाच्या मदतीने त्यांचा पराभव करण्यात यश आले.

येथूनच त्यांनी राजकारणात प्रवेश केला. डॉ. राय देशबंधू चित्तरंजन दास यांचे मुख्य सहाय्यक बनले आणि अल्पावधीतच त्यांनी बंगालच्या राजकारणात प्रमुख स्थान मिळवले. १९२८ मध्ये मोतीलाल नेहरू यांच्या अध्यक्षतेखालील भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या कलकत्ता अधिवेशनाच्या स्वागत समितीचे ते सरचिटणीस होते. डॉ. राय राजकारणातील उग्र राजकारणी नसून मध्यमवादी होते. पण सुभाषचंद्र बोस आणि यतींद्रमोहन सेनगुप्ता यांच्या राजकीय स्पर्धेत ते सुभाष बाबूंबरोबर होते. विधिमंडळांच्या माध्यमातून राष्ट्रीय स्वार्थासाठी संघर्ष करण्याचा त्यांचा विश्वास होता. म्हणूनच ‘भारत सरकार कायदा’ तयार झाल्यानंतर त्यांनी स्वराज्य पक्षाला पुन्हा सक्रिय करण्याचा प्रयत्न केला. १९३४ मध्ये डॉ. अन्सारी यांच्या अध्यक्षतेखालील संसदीय मंडळाचे पहिले सरचिटणीस म्हणून डॉ. राय यांना नियुक्त केले गेले.

डॉ. राय यांना जगातील डॉक्टरांमध्ये एक प्रमुख स्थान आहे. देशात सुरुवातीला त्यांनी महात्मा गांधी प्रभृती नेत्यांचे डॉक्टर म्हणून अखिल भारतीय कीर्ती पं. मोतीलाल नेहरू यांना मिळवले. ते रुग्णाचा चेहरा पाहून रोगाचा निदान आणि उपचार सांगत असे. त्यांच्या मूलभूत गुणवत्तेमुळे ते १९०९ मध्ये ‘रॉयल ​​सोसायटी ऑफ मेडिसिन’, १९२५ मध्ये ‘रॉयल ​​सोसायटी ऑफ ट्रॉपिकल मेडिसिन’ आणि १९४० मध्ये ‘अमेरिकन सोसायटी ऑफ चेस्ट फिजीशियन’ म्हणून निवडले गेले. डॉ. राय यांनी १९२३ मध्ये ‘यादवपूर राजयक्ष्मा हॉस्पिटल’ ची स्थापना केली आणि ‘चितरंजन सेवादान’ स्थापनेतही त्यांचा मोठा हात होता.

१९३९ ते ६५ या काळात ते ‘अखिल भारतीय वैद्यकीय परिषदेचे अध्यक्ष’ होते. या व्यतिरिक्त ते ‘कलकत्ता मेडिकल क्लब’, ‘इंडियन मेडिकल असोसिएशन’, ‘जाधवपूर टेक्निकल कॉलेज’, ‘नॅशनल कौन्सिल ऑफ एज्युकेशन’, भारत सरकारचे ‘उच्च तंत्रज्ञान तंत्रज्ञान’, ‘अखिल भारतीय भौतिकशास्त्र मंडळ’, आणि यादवपूर विद्यापीठाचे अध्यक्ष होते. त्याचबरोबर इतर राष्ट्रीय स्तरावरील संस्थांचे सदस्य होते.

न्यूज अनकट प्रतिनिधी