इस्रो – मिशन अयशस्वी … क्रायोजेनिक इंजिनमधून डेटा मिळणे थांबले

श्रीहरीकोटा, १२ ऑगस्ट २०२१: इस्रोने सकाळी ५.४३ वाजता यशस्वीरित्या प्रक्षेपण केले. सर्व टप्पे आपापल्या वेळी पूर्ण झाले. संपूर्ण प्रवास १८.३९ मिनिटांचा होता. परंतु शेवटी, ईओएस -3 वेगळे होण्यापूर्वी, क्रायोजेनिक इंजिनमध्ये काही बिघाड झाला, ज्यामुळे इस्रोला डेटा मिळवणे बंद केले. थेट प्रक्षेपणात असे दिसून आले की शास्त्रज्ञ अस्वस्थ होत आहेत. थोडा वेळ तपास केल्यानंतर इस्रोचे प्रमुख डॉ. के. सिवन यांना याबाबत माहिती देण्यात आली. त्यानंतर घोषित करण्यात आले की ईओएस -3 मिशन अंशतः अपयशी ठरले आहे. थेट प्रक्षेपण बंद करण्यात आले आहे.

काही दिवसांपूर्वी विज्ञान आणि तंत्रज्ञान मंत्रालयाचे राज्यमंत्री (स्वतंत्र प्रभार) डॉ जितेंद्र सिंह यांनी राज्यसभेत सांगितले होते की, हा उपग्रह नैसर्गिक आपत्ती आणि हवामानाशी संबंधित वास्तविक वेळ माहिती देईल. हा उपग्रह दिवसभरात संपूर्ण देशाचे ४ ते ५ वेळा फोटो काढण्यास सक्षम आहे. याशिवाय हा उपग्रह पाण्याचे स्त्रोत, पिके, जंगलातील बदल इत्यादींची संपूर्ण माहिती देईल. त्याचा मिशन कालावधी १० वर्षांचा असेल.

या उपग्रहाची खास गोष्ट म्हणजे त्याचे कॅमेरे. या उपग्रहामध्ये तीन कॅमेरे आहेत. पहिला मल्टी-स्पेक्ट्रल विजिबल एंड नीयर-इंफ्रारेड (६ बँड), दुसरा हायपर-स्पेक्ट्रल विजिबल एंड नीयर-इंफ्रारेड (१५८ बँड) आणि तिसरा हायपर-स्पेक्ट्रल शॉर्ट वेव्ह-इन्फ्रारेड (२५६ बँड). पहिल्या कॅमेराचे रिझोल्यूशन ४२ मीटर, दुसऱ्याचे ३१८ मीटर आणि तिसऱ्याचे १९१ मीटर आहे. म्हणजेच या आकाराची वस्तू या कॅमेऱ्यात सहज टिपली जाईल.

विजीबल कॅमेरा म्हणजे दिवसा काम करणारा कॅमेरा जो सामान्य फोटो घेईल. याशिवाय यात इन्फ्रारेड कॅमेरा देखील आहे. जो रात्रीचे फोटो काढण्यास सक्षम असेल. म्हणजेच, भारताच्या सीमेवर कोणतीही क्रियाकलाप असल्यास, उपग्रह EOS-3 कॅमेऱ्यांच्या नजरेतून सुटणार नाही. हा कोणत्याही हवामानात फोटो काढण्यास सक्षम आहे.

याशिवाय या उपग्रहाच्या मदतीने, आपत्ती व्यवस्थापन, कोणत्याही अचानक घडणाऱ्या घटनेवर लक्ष ठेवता येते. यासह, शेती, वन, खनिजशास्त्र, आपत्ती माहिती, ढग गुणधर्म, बर्फ आणि हिमनद्यांसह समुद्राचे निरीक्षण करणे हे या उपग्रहाचे काम आहे.

१९६९ पासून ३७ अर्थ ऑब्झर्वेशन उपग्रह प्रक्षेपित केले गेले. यापैकी दोन प्रक्षेपण अयशस्वी झाले. इस्रोला आधी ५ मार्च रोजी लाँच करायचे होते पण काही तांत्रिक कारणांमुळे ते पुढे ढकलण्यात आले. त्यानंतर बातमी आली की हा उपग्रह २८ मार्च रोजी प्रक्षेपित केला जाऊ शकतो परंतु तो पुन्हा १६ एप्रिलपर्यंत पुढे ढकलण्यात आला आहे. पण त्या वेळीही प्रक्षेपण होऊ शकले नाही.

न्यूज अनकट प्रतिनिधी: ईश्वर वाघमारे