गुरूच्या बर्फाळ चंद्रावर ऑक्सिजनने भरलेला महासागर, नवीन प्लॅनेटरी मॉडेलमध्ये खुलासा

पुणे, 22 एप्रिल 2022: गुरु ग्रहाचा चंद्र युरोपा वर जीवनाची सर्वाधिक शक्यता आहे. गोठलेल्या चंद्राच्या पृष्ठभागावर महासागर असल्याचे आढळून आले आहे. हा समुद्र उष्ण व खारट असल्याचे संकेत आहेत. त्यात जीवनाची क्षमता असलेली रसायने देखील आढळली आहेत.

नवीन संशोधन असं सूचित करतं की चंद्र त्याच्या बर्फाळ कवचाखाली ऑक्सिजन ओढत आहे, यामुळं तिथं सामान्य जीवन अस्तित्वात असण्याची शक्यता आहे. युरोपाच्या पृष्ठभागावर महासागरात जीवसृष्टी असू शकते की नाही हा वादाचा मुद्दा आहे. जोपर्यंत नासा युरोपा क्लिपर तिथे पाठवत नाही, तोपर्यंत हा वाद सुरूच राहणार आहे.

https://pbs.twimg.com/media/FQqyjLVWQAABMHf?format=jpg&name=medium

शास्त्रज्ञ युरोपाच्या विविध पैलूंचा अभ्यास करत आहेत. ऑक्सिजनची उपलब्धता हा मोठा प्रश्न आहे. जीवनासाठी सर्वात महत्वाची गोष्ट म्हणजे पाणी. युरोपाच्या पृष्ठभागावर भरपूर पाणी आहे. पृथ्वीवरील महासागरांच्या तुलनेत तिथं जास्त पाणी आहे.

https://www.nasa.gov/sites/default/files/styles/side_image/public/images/731656main_pia16826-full_full.jpg?itok=6gxWdwGF
(फोटो क्रेडिट- NASA)

त्यात आवश्यक रासायनिक पोषक घटक देखील आहे. जीवनासाठी ऊर्जा देखील आवश्यक आहे. युरोपाचा उर्जा स्त्रोत गुरु आहे, जो त्याचा आतील भाग उबदार ठेवण्यास मदत करतो आणि महासागर गोठण्यापासून प्रतिबंधित करतो.

गोठलेल्या चंद्राच्या पृष्ठभागावर ऑक्सिजन देखील आहे, जे जीवनाच्या शक्यतेचे आणखी एक चिन्ह आहे. जेव्हा सूर्यप्रकाश आणि गुरूचे चार्ज केलेले कण चंद्राच्या पृष्ठभागावर आदळतात तेव्हा ऑक्सिजन तयार होतो. पण युरोपाची जाड बर्फाची चादर ऑक्सिजन आणि महासागर यांच्यामध्ये अडथळा निर्माण करते. युरोपाचा पृष्ठभाग गोठलेला आहे, म्हणून कोणत्याही जीवनाला त्याच्या विशाल महासागरात राहावं लागेल.

https://www.nasa.gov/sites/default/files/styles/full_width/public/thumbnails/image/mockup6.jpg?itok=qWnaGGet
(फोटो क्रेडिट: NASA)

युरोपा मध्ये पृथ्वीपेक्षा जास्त पाणी

एका नवीन संशोधनानुसार, युरोपाच्या बर्फाळ कवचामध्ये असलेल्या खार्या पाण्याचे तलाव पृष्ठभागावरून महासागरात ऑक्सिजन वाहून नेऊ शकतात. जिओफिजिकल रिसर्च लेटर्स या जर्नलमध्ये हा शोधनिबंध प्रकाशित झाला आहे. त्याचे लेखक मार्क हेसे आहेत, जे यूटी जॅक्सन स्कूल ऑफ जिओसाइन्सेस डिपार्टमेंट ऑफ जिओलॉजिकल सायन्सेसचे प्राध्यापक आहेत.

हे चकचकीत पूल कवचामध्ये अशा ठिकाणी असतात जेथे समुद्रातील संवहन प्रवाहामुळं बर्फाचा काही भाग वितळतो. युरोपाचा फोटोजेनिक भूभाग (Chaos terrain) या तलावांच्या वर तयार होतो. ते युरोपाच्या गोठलेल्या पृष्ठभागाच्या सुमारे 25 टक्के व्यापतात. शास्त्रज्ञांना वाटते की युरोपाची बर्फाची चादर सुमारे 15 ते 25 किलोमीटर जाड आहे.

New planetary model suggests Europa may have an oxygen-rich ocean – like Earth! 😮 Jupiter's frozen moon may have a subsurface ocean that pulls oxygen down below its icy surface via pools of saltwater. https://t.co/z4sK88ncL3
​
​📷 NASA pic.twitter.com/7frzx91ndK

— ScienceAlert (@ScienceAlert) April 19, 2022

युरोपाचा पृष्ठभाग अतिशय थंड आहे. चंद्राच्या ध्रुवावर, तापमान कधीही उणे 220 अंश सेल्सिअसपेक्षा जास्त होत नाही. अभ्यासात असं म्हटलं आहे की युरोपाच्या पृष्ठभागावर असलेला सुमारे 86 टक्के ऑक्सिजन या समुद्रात वाहून नेला जातो.

संशोधकांचे मॉडेल असे सुचवते की युरोपातील ऑक्सिजनने भरलेला महासागर पृथ्वीसारखाच आहे. पण प्रश्न असा आहे की बर्फाखाली जीवन असू शकते का? नासाच्या जेट प्रोपल्शन लॅबोरेटरी (जेपीएल) चे शास्त्रज्ञ आणि प्लॅनेटरी इंटिरियर्स आणि जिओफिजिक्स ग्रुपचे पर्यवेक्षक स्टीव्हन व्हॅन्स म्हणाले, “बर्फाखाली राहणाऱ्या कोणत्याही सजीव एरोबिक जीवांचा विचार करणे देखील रोमांचक आहे.”

न्यूज अनकट प्रतिनिधी: ईश्वर वाघमारे